Cách tìm hiểu về khẩu độ trong nhiếp ảnh kỹ thuật số

Khẩu độ là gì?

Khi bạn nhấn nút chụp của máy ảnh số, một cái lỗ mở ra cho phép cảm biến của máy ảnh thu nhận cạnh mà bạn đang muốn chụp, kích thước của cái lỗ đó chính là khẩu độ (Aperture). Lỗ càng lớn thì ánh sáng vào càng nhiều, lỗ càng nhỏ thì ánh sáng vào càng ít.
Khẩu độ được đo bằng "f-stop", trong kỹ thuật nhiếp ảnh bạn thường thấy các thông số kỹ thuật như f/số (f/2.8, f/4, f/5.6, f/8, f/22,...). Mỗi một f-stop sẽ tăng gấp đôi hoặc giảm phân nửa độ mở của ống kính (tương đương với lượng ánh sáng nhận được). Hãy nhớ lại rằng mỗi khi tăng hoặc giảm một mức tốc độ chụp (Shutter Speed) cũng làm thay đổi lượng ánh sáng tương ứng.
Nói một cách đơn giản, khẩu độ chính là độ lớn của việc mở ống kính khi chụp ảnh.

Độ sâu trường ảnh và khẩu độ

Có nhiều điều cần phải lưu ý khi bạn thay đổi khẩu độ, tuy nhiên một trong những cái cần quan tâm nhất là độ sâu trường ảnh.
Độ sâu trường ảnh (Depth of Field, viết tắt là DOF) là khoảng cách của vùng lấy nét khi chụp ảnh. Độ sâu trường ảnh lớn có nghĩa là hầu hết toàn bộ những gì trong khung ảnh sẽ được rõ nét cho dù ở gân hay xa vị trí chụp (giống như ảnh chụp bên trái phía dưới, cả phần trước và nền phía sau đều rõ nét. Ảnh được chụp ở khẩu độ f/22).
Độ sâu trường ảnh nhỏ (hay nông, cạn) có nghĩa rằng sẽ chỉ có một phần của ảnh được rõ nét, phần còn lại sẽ bị mờ (ảnh nhụy hoa bên dưới). Bạn sẽ thấy đỉnh của nhụy hoa có màu vàng là được rõ nét, phần còn lại cho dù chỉ cách 1cm hoặc nền phía sau cũng bị mờ. Đây là độ sâu trường ảnh nhỏ, được chụp ở khẩu độ f/4.5.
Hãy xem hai ảnh minh họa dưới đây. Ảnh bên trái được chụp với khẩu độ f/22 và ảnh bên phải được chụp với khẩu độ f/2.8 . Sự khác biệt là khá rõ ràng, ảnh bên trái có cả hoa và nụ được lấy nét kể cả lá và hàng rào phía sau trong phông nền. Ảnh bên phải chỉ có hoa là rõ nét, nhưng do có độ sâu trường ảnh nhỏ nên các phần còn lại đều không rõ nét do cách xa máy ảnh khi chụp.

Có một chút bối rối về điều này nhưng bạn hãy nhớ là nếu khẩu độ có số nhỏ có nghĩa là độ sâu trường ảnh nhỏ và nếu số lớn thì độ sâu của trường ảnh lớn.
Khẩu độ có tác động lớn đến độ sâu trường ảnh. Khẩu độ lớn (hãy nhớ là có số nhỏ hơn) sẽ làm giảm độ sâu của trường ảnh trong khi khẩu độ nhỏ (có số lớn hơn) sẽ cho độ sâu trường ảnh lớn hơn.
Cách tốt nhất để hiểu về khẩu độ là bạn hãy chụp những ảnh bên ngoài, thử nghiệm với các vị trí có nhiều chủ thể cách nhau một khoảng từ gần đến xa và chụp các ảnh có khẩu độ thay đổi từ nhỏ nhất đến lớn nhất. Bạn sẽ nhanh chóng nhận thấy những thay đổi khi điều chỉnh khẩu độ.
Một vài kiểu chụp đòi hỏi độ sâu trường ảnh lớn (khẩu độ nhỏ). Ví dụ trong hầu hết các ảnh chụp phong cảnh, bạn sẽ thấy các nhiếp ảnh gia thường chụp với khẩu độ nhỏ (số lớn). Điều này nhằm đảm bảo rằng đường chân trời trong phần nền được rõ nét.
Mặt khác khi chụp chân dung, bạn sẽ thấy rất hữu dụng khi chỉ muốn làm rõ nét chủ thể còn phần nền phía sau sẽ được làm mờ đi để đảm bảo chủ đề chính của bạn được nổi bật hơn so với các phần khác. Trong trường hợp này bạn cần chọn một khẩu độ lớn (số nhỏ) để đảm bảo độ sâu trường ảnh nhỏ.
Các kiểu chụp cận ảnh (Macro) thường được nhiều người sử dụng đẩu độ lớn để đảm bảo chủ đề chính được lấy nét để tập trung hoàn toàn sự chú ý của người xem vào nó trong khi phần còn lại đều bị loại bỏ khỏi vùng rõ nét.